2020 yılı gelişmekte olan ülkeler için global sıhhat krizi ve bu krizin yarattığı zorluklarla geçti. Birçok ülke, Dünya Sıhhat Örgütü’nün Kovid-19 salgınını pandemi ilan ettiği 11 Mart tarihinden sonra bulaş riskini azaltmak için kısıtlayıcı önlemler uyguladı. Ülke yöneticileri, salgının iktisada verdiği ziyanı azaltabilmek için para ve maliye siyasetlerinde değişikliğe giderek yeni takviye paketleri açıkladı. Salgın boyunca, şirketlere ve hane halkına likidite ve gelir dayanağı sağlamaya yönelik adımlar atıldı. Gelişmekte olan ülkeler, kısıtlamaların gevşetilmeye başlandığı yaz aylarıyla birlikte, ekonomilerini yine canlandırmak hedefiyle mali teşvik paketleri açıkladı.
Mali teşviklerde vergi ertelenmesi ve indirimlerine gidildi
Türkiye’de de “Ekonomik İstikrar Kalkanı Paketi” aracılığıyla, pandeminin iktisatta yarattığı hasarın en aza indirilmesi hedeflenerek, gerçek dala ve hane halklarına çeşitli takviye programları hazırlandı. Türkiye dahil gelişmekte olan ülkelerin bu devirde sunduğu mali teşvik paketleri ortasında, hane halkları ve işletmelere hibe verilmesi, istihdama dayanak sağlanması, borç ve vergilerin ertelenmesi ve vergi indirimi yapılması üzere teşvikler yer aldı.
Pandemiyle birlikte, gelişmekte olan ülkelerdeki istihdam oranları, gelişmiş ülkelere nazaran daha sert bir düşüş sergiledi. Türkiye ve öteki gelişmekte olan ülkeler, ferdî transferler ve turizm gelirlerindeki gerilemeden dolayı sorun yaşarken, emtia üreticisi ülkeler global çapta ekonomik aktivitelerdeki daralma ve emtia fiyatlarındaki düşüş sebebiyle ekonomik problemler yaşadı.
Pandemiye genişleyici para siyasetleriyle yanıt verildi
Salgının yarattığı ekonomik hasarın yanında, artan borçlanma maliyetleri de gelişmekte olan iktisatların kırılganlığını artırdı. Hasebiyle birçok gelişmekte olan ülke, pandeminin ekonomik tesirlerine genişleyici para siyasetleri ile cevap verdi.
Pandeminin yarattığı ekonomik daralma, global besin fiyatlarının yükselişe geçmesi ve kuraklık üzere faktörlerin tesiriyle, tüketim ve üretimde ithalat yükü yüksek olan Türkiye üzere ülkelerdeki enflasyon baskısı arttı. Türkiye’de cari açığın ve enflasyon beklentilerinin yüksek olması sebebiyle para siyasetinde sıkılaşmaya gidildi.
Arjantin pesosu, Türk lirası ve Brezilya reali en çok kıymet kaybedenler ortasında
Türk lirası, pandemi sürecinde Arjantin pesosunun akabinde dolar karşısında en çok paha kaybeden ikinci para ünitesi oldu. Türk lirası’ndaki bedel kaybı özel dal bilançolarındaki kur riskini de artırdı. Oxford Economics’in yayımladığı raporuna nazaran, Kovid-19 kaynaklı sıkıntıların da tesiriyle kaynak yaratma kırılganlığı en yüksek olan beş gelişen ülke sırasıyla, Güney Afrika, Brezilya, Meksika, Hindistan ve Türkiye oldu. Öteki taraftan, 2020 yılında dolar karşısında en çok kıymet kaybeden üç gelişmekte olan ülke parası sırasıyla, Arjantin pesosu, Türk lirası ve Brezilya reali oldu. Kendi para ünitesi cinsinden en çok kazandıran gelişmekte olan ülke Borsaları ortasında ise Nijerya, Arjantin ve Türkiye yer aldı.
Bloomberg HT
