Türkiye Tabiatını Müdafaa Derneği (TTKD) bilim danışmanı Dr. Erol Kesici, Türkiye´de 50 yılda kuruyan sulak alanlardaki su kütlesi ölçüsünün 1.3 milyar hektar, yani 24 Eğirdir Gölü yahut 3 Van Gölü ya da Marmara Denizi kadar olduğunu söyledi.
TTKD bilim danışmanı Dr. Erol Kesici, 2 Şubat Dünya Sulak Alanlar Günü´nün kutlama günü değil, artık anma günü olduğunu söyledi.
Türkiye´nin Ramsar Sözleşmesi´ne taraf olan 145 ülkeden biri olduğunu belirten Dr. Kesici, Türkiye´de 135 sulak alan belirlenmiş olmasına karşın, bunlardan 1 milyon hektarlık sahayı içeren 53´ü ulusal, 9´u mahalli, 14´ü memleketler arası (Ramsar Alanı) ehemmiyete sahip toplam 76’sının Ramsar kriterlerine nazaran sulak alan olarak tescil edildiğini kaydetti.
MİLLETLERARASI KIYMETE SAHİP ALANLAR
Dr. Erol Kesici, kontrata nazaran `Ramsar Alanı´ olarak tescil edilen 14 sulak alanı ise şöyle sıraladı; Kayseri´de Sultansazlığı, Balıkesir´de Manyas Gölü, Kırşehir´de Seyfe Gölü, Mersin´de Göksu Deltası, Burdur Gölü, Samsun´da Kızılırmak Deltası, Bursa´da Uluabat Gölü, İzmir´de Gediz Deltası, Adana´da Akyatan ve Yumurtalık lagünleri, Konya´da Meke Maarı ve Kızören Obruğu, Kars´ta Kuyucuk Gölü, Bitlis´te Nemrut Kalderası.
3’Ü KURUDU, 11´İ TEHLİKEDE
Memleketler arası Ramsar Alanı olarak tescil edilen 14 sulak alandan kimilerinin bugün ya büsbütün kuruduğu ya da giderek kurumakta olduğuna dikkati çeken Dr. Kesici, “Seyfe, Kuyucuk ve Meke gölleri büsbütün kurudu. Sultansazlığı´nın çok büyük kısmı kurudu. Manyas, Burdur ve Uluabat gölleri, Göksu, Kızılırmak ve Gediz deltaları, Akyatan ve Yumurtalık lagünleri çok oranda kuruma, kirlilik ve biyolojik çeşitlilikte azalma (tür çeşit ve miktarı) problemleri yaşıyor. Kızören Obruğu da çok oranda kuruma ve yer altı su kaynaklarının ziraî gayeli çekilmesi nedeniyle etrafında yeni obruklar oluştu. Bunlar içerisinde en iyi durumda olanı Nemrut Kalderası. Lakin burada da su düzeyinde azalma var ve insan ziyaretleri sınırlandırıldı” diye konuştu.
2013´TEN SONRA YENİ İLAN YOK
Türkiye´de en son 2013 yılında Nemrut Kalderası´nın Memleketler arası Ramsar Alanı ilan edildiğini belirten Dr. Kesici, 2013´ten sonra Memleketler arası Ramsar Alanı tescil edilen su kaynağı olmadığı üzere müracaat bulunmadığına da dikkati çekti. Dr. Kesici, “Bunun iki nedeni var. Birincisi, o vasfı taşıyan alan yok. İkincisi, daha çok da Eğirdir, Beyşehir üzere doğal göllerimizin Ramsar alanı olması, Ramsar kurallarının sosyo-ekonomik nedenlerle zorlayıcı olduğu düşünüldüğünden yöre halkı tarafından da istenilmemektedir” dedi.
RAMSAR KRİTERİ
Ramsar alanı belirleme kriterleri hakkında bilgi veren Dr. Kesici, şöyle konuştu:
“Eşine az rastlanır yahut sıra dışı biyo-coğrafi bölgedeki sulak alanlara ilişkin enderlik ve tipiklik bakımından özgül bir örnek oluşturması ve kayda bedel ölçüde az rastlanan, yalnızca oraya has endemik ve hayatları tehlikeye düşen yahut tehlike altında olan bitki-hayvan tiplerinin ortamı olmasının yanı sıra, canlı toplulukları bakımından özgül bir bedele sahipse, memleketler arası sulak alan kabul edilmektedir. Sulak alanlar, içme-kullanma suyunun, nemin kaynağı, iklimin düzenleyicisi ve sigortasıdır.”
KUŞLARIN İKİ ANA GÖÇ YOLU TÜRKİYE´DE
Türkiye´de üreyen beş su kuşunun dördünün jenerasyonunun süratle tükendiğinin bildirildiğini söyleyen Dr. Kesici, “Ülkemizde, Asya, Avrupa ve Afrika kıtaları ortasında göç eden 400’den fazla kuş için dünyanın dört ana göç yolundan iki büyük kuş göç yolu bulunuyor. Bu kuşların ülkemizde konaklamaları, beslenmeleri ve birtakım sulak alanları üreme, çoğalma alanı olarak seçmesi bakımından çok kıymetli bir bedele sahiptir. Ancak bu sayı ülkemizdeki sulak alanların giderek kuruması ve kirlilik nedeniyle dünya göç yolundaki eski kıymetini giderek kaybetmektedir” dedi.
1.3 MİLYAR HEKTAR SU KÜTLESİ KURUDU
Türkiye´nin 14´ü Ramsar Mukavelesi kapsamında müdafaa altına alınan sulak alanların neredeyse yarısını hidrolojik ve ekolojik bakımdan kaybetmek durumda olduğuna işaret eden Dr. Kesici, “Kurutma, doldurma, suların kesilmesi vb. insan odaklı müdahalelerle kaybedilen göl ve sulak alanlardaki su kütlesi ölçüsü 1.3 milyar hektar. Yani son 50 yıl içerisinde 24 Eğirdir Gölü yahut 3 Van Gölü ya da Marmara Denizi kadar sulak alan kurudu yahut kurutuldu. Bugün gelinen nokta ise verilen kelamlara, gelişen bilim ve teknolojiye ve takviyelere karşın kıymetli sayılmakla bitmeyecek hayat kaynakları kuruma ve kirlenme tehditlerinin hudutlarını aşmış durumdadır” diye konuştu.
TAVIRLI OLMAMIZ GEREKİYOR
Dr. Kesici, sulak alanların süratle kuruması ve kirlenmesinin birçok ülkede kuraklık, suya ulaşamama, ziraî besinlerin azalması ve pahalılık, ormansızlaşma ve biyolojik çeşitliliği oluşturan dünyadaki canlı tiplerinin azalması üzere sıkıntılara yol açtığını söyledi. Bu nedenle dünyada yaşanabilirliğin azalarak, hastalıkların da artması sonucunun ortaya çıkacağını belirten Dr. Kesici, “Böyle giderse dünya yaşanamaz hale gelecek. Daima birlikte hareket ederek, iğneden ipliğe tüketimde tavırlı olmamız gerekiyor” dedi.
YIRTICI SULAMA YERİNE DAMLA SULAMA
Tarımda yırtıcı sulama yerine damla sulama sistemini öneren Dr. Kesici, “Suyumuza nazaran ziraî üretime geçmemiz planlanmalı. Güç verimliliği sağlanarak, şuurlu kullanımla tüketim en aza indirilmeli. Güç elde etmede doğal su kaynaklarımızın susuz kalması engellenmeli. Atmosferdeki karbondioksit oranının artmasındaki ana sorumlu kömür üzere fosil yakıtlar yerine yenilenebilir güç kaynakları sağlanmalı. Arazi kullanımında ormansızlaşma ve sulak alanların kurutulmasına pürüz olunmalı. Sulak alanların su yatakları ve kanalları doğal haliyle bırakılmalıdır. İklim değişikliği gezegenimizdeki ömrü tehdit eden en büyük tehlikelerden biridir” tabirlerini kullandı.
BİLİMSEL ONARIMA BAŞLANMALI
Tüm ülkelerin ortak ancak farklılaştırılmış göreli kabiliyetler prensibine nazaran sorumluluk üstlenmesi gerektiğini de belirten Dr. Kesici, ihtarlarını şöyle sürdürdü:
“Ulusal, lokal ve kişisel olarak sera gazı emisyonlarını azaltmak için gereksiz her türlü tüketimden kaçınılmalı. Karbon fiyatlandırması uygulanmalı. Yapay gübre kullanılmamalı. Dünyadaki bütün çocuklara, iklim felaketi olmadan yaşamaları için sera gazlarının nasıl önlenebileceğine ait bilgi ve sorumluluk verilmeli. Doğal göllerin envanterleri çıkarılmalı, su bütçesi ve su kalitesi tespit edilmeli ve sulak alanların korunması için bilimsel onarıma bir an evvel başlanmalı.”
Bloomberg HT
