Zeynep Bayar
Amerika Birleşik Devletleri’nde 3 Kasım 2020 tarihinde gerçekleşen 59. başkanlık seçimleri sonucu Demokrat Parti adayı Joe Biden, ülke genelinde 306 delegenin oyunu alarak, rakibi Cumhuriyetçi Parti adayı Donald Trump’ı geride bıraktı. 8 Aralık’ta tüm eyaletlerin seçim sonuçlarını bildirmesi bekleniyor. Resmi sonuçlar ise, ABD Seçim Heyeti üyelerinin 14 Aralık ‘ta bir ortaya gelmesinin akabinde katılaşacak.
ABD iktisadının, Kovid-19 salgını nedeniyle Büyük Buhran’dan bu yana tarihinin en sıkıntı vakitlerini geçirdiği düşünüldüğünde, Amerikan halkı için arkamızda bıraktığımız başkanlık seçimi kritik bir kıymete sahipti. Seçim kampanyası boyunca, Trump idaresine Kovid-19 salgınıyla çabada ve dış ekonomik alakalarda sert tenkitler getiren Biden, lider olması durumunda vergilendirme, taban fiyat artışı, sürdürülebilirlik ve Çin ile ilgiler üzerine birçok vaatte bulunmuştu.
Ekonomik ve toplumsal alanda izlenmesi planlanan adımlar
Eski bir avukat olan 77 yaşındaki “Seçilmiş Başkan” Joe Biden, mesleğini iktisat ve ticaretten daha çok dış siyaset üzerine konumlandırdı. Bu nedenle, Biden’ın ülke maliye siyasetini reformcu bir başkandan daha çok pragmatist bir yaklaşımla ekonomik konjonktüre nazaran yönetmesi bekleniyor. Ayrıyeten, hayatının uzun bir periyodunu Delaware eyaletinde geçiren Biden’ın, Amerikan “orta sınıfına” olan düşkünlüğünün de buradan geldiği düşünülüyor.
– Orta sınıfın yine yapılandırılması
Biden, seçim manifestosunda “orta sınıfı” güçlendirmeyi hedeflediğini açıklamasının akabinde, “Buy American” (Amerikan eseri satın al) kampanyasıyla yerli üretimi destekleyeceğini lisana getirdi. Biden lider olması halinde, üretimi ABD’de gerçekleştirilen mal ve hizmetlerin hükümet tarafından satın alınması için 400 milyar dolarlık bir fon ayıracağını ve 5 milyon kişilik yeni iş alanları yaratacağını söyledi. Küçük işletmelere devlet olarak takviye olacağı kelamını veren Biden, ayrıyeten saati 7,25 dolar olan taban fiyatı 15 dolara çıkaracağı vaadinde bulundu.
Biden seçim kampanyası boyunca, ABD halkının en çok yakındığı husus olan eğitim ve sıhhat masraflarını hafifletebilmek için eğitim ödeneklerinde artışa gidileceğini, yıllık geliri 125 bin doların altındaki aileler için üniversite bursu verileceğini ve sıhhat sigortalarının kapsamının genişleteceğini açıkladı.
– Vergilendirmede yapılması beklenen değişiklikler
Biden’ın değişiklik getirmeyi hedeflediği alanlardan biri de kurumlar vergisinin yüzde 28’e çıkartılmasıydı. ABD’li şirketlerin “offshoring” stratejisini tercih etmesi durumunda “havuç ve sopa” taktiğini uygulamayı amaçlayan Biden, üretimini yurt içinde gerçekleştirecek olan ABD’li şirketlere yüzde 10 vergi avantajı sağlamayı planlarken, operasyonlarını yurt dışına taşıyan şirketlere de yüzde 10 vergi yükü getireceğini açıklamıştı. Öteki bir seçim vaadi ise, Trump idaresinin bilakis en yüksek dilimdeki gelir vergisi oranının yüzde 37’den yüzde 39,6’ya yükseltilmesiydi.
Ayrıyeten, Biden seçim çalışmaları boyunca ABD’nin Paris İklim Anlaşması’na yine katılacağını lisana getirerek, 2050 yılına kadar sıfır karbon salınımlı bir sanayi üretim modeline geçileceğini ve sürdürülebilir altyapı yatırımları için 2 trilyon dolar kaynak ayıracağını belirtti.
Biden’ın dış siyaset stratejisi
Başkanlık seçimlerinde ipi göğüsleyen “Seçilmiş Başkan” Joe Biden, seçim kampanyası boyunca yapmış olduğu değerlendirmelerde, ABD’nin NATO’ya taahhüdünü pekiştireceğini, Avrupa Birliği ve İran’la olan politik bağlarında iyileşmeye gideceğini ve Trump’ın öteki ülkelere getirmiş olduğu seyahat yasaklarını kaldıracağını söyledi.
En çok merak edilen mevzulardan biri olan ABD-Çin münasebetinin nasıl ilerleyeceğine dair senaryolardan biri de, Biden’ın Çin’e uygulanan tarifeleri süratle değiştirmeyeceği tarafındaydı. Sosyolog Nicol Turner Lee ve Siyaset Bilimci Darrell M. West’enazaran, son yıllarda Amerikan halkının Çin’e karşı negatif tavrı ve Biden’ın ülke genelinde kullanılan eserlerde “Buy American” siyasetini benimsemesi sebebiyle, ABD-Çin ortasındaki bağların kısa vadede düzelmeyeceği kestirim ediliyor.
ABD-Türkiye ortasındaki alakaların geleceği hakkında değerlendirmede bulunan Piri Reis Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Erhan Aslanoğlu, birinci etapta iki ülke ortasında şiddetli bir süreç yaşanma ihtimali bulunduğunu, bilhassa Türkiye’ye yönelik CAATSA yaptırımlarının tekrar gündeme gelmesinin büyük sorun yaratabileceğini söyledi.
Arslanoğlu Bloomberg HT’ye verdiği demeçte, “Biden’ın uzun vadede AB ve NATO ile ilgileri güçlendirme eforunun, NATO üyesi ve AB ile gümrük birliği muahedesi olan Türkiye açısından olumlu sonuçları olması beklenebilir. Diplomatik yollarla iki ülke ortasında bir müddet sonra istikrarlı bir alaka oluşması durumunda, 15-20 milyar dolar ortasında seyreden ticaret hacminin birinci evrede 2-3 katına çıkarılması tarafında bir efor gerçekçi olabilir. Ayrıyeten, Biden’ın altyapı yatırımlarını kıymetli oranda artırma planı olduğunu biliyoruz. Bu çerçevede, Türkiye’nin güçlü olduğu müteahhitlik hizmetleri alanında ABD’de iş imkanlarını artırma gayreti belirli bir sonuç verebilir.” dedi.
Biden’ın vaatlerini yerine getirmesi durumunda ABD’de ve global çapta hangi dönüşümler yaşanabilir?
– Biden idaresinin, etkin bir sanayi siyaseti ve yüksek kamu harcamaları üzerine kurulması hedeflendiğinden ötürü, idarenin başka Demokrat Parti liderlerine nazaran politik spektrumda sol kanada daha çok yaklaşacağını söyleyebiliriz.
– En yüksek dilimdeki gelir vergisi oranının artırılması, orta sınıfın taban fiyat sayılarında iyileşmeye gidilmesi ve sıhhat harcamalarının düşürülmesi, ABD genelinde gelir dağılımı eşitsizliğini azaltabilir.
– Şayet Biden kelam verdiği üzere, vasıflı emekçiler için vize kurallarını hafifletebilirse, ABD’li teknoloji şirketlerinin AR-GE çalışmalarına büyük katkısı olan göçmenleri tekrar ülkeye çekmeyi başarabilir.
– Biden’ın sürdürülebilirlik konusunda radikal kararlar alması durumunda ise, uzun vadede yenilenebilir güç ve yeşil altyapı üzerine çalışan şirketlerin sayılarının artacağını, piyasalardaki fosil yakıtlı güç firmalarının paylarının düşeceğini ve pak güç paylarının ilgi göreceğini öngörebiliriz.
Ama unutulmaması gereken bir mevzu daha var. Biden’ın vaatlerini gerçekleştirebilmesi için Kongre’nin pürüzüne takılmaması gerekir. Senato’da çoğunluğu temsil edecek olan partinin hangisi olacağı, Ocak ayında yapılacak Georgia eyaletindeki ikinci çeşit seçimiyle belirli olacak.
Husus hakkında Bloomberg HT’ye değerlendirmede bulunan Siyaset Analisti Alastair Newton, Demokrat Parti’nin Senato’da çoğunluğu sağlayamaması durumda Senato Çoğunluk Başkanı Mitch McConnell’in her fırsatta Biden idaresini engellemeye çalışacağını söyledi. Newton, bu çeşitten bir siyasi çıkmazın federal bütçe kararları üzerinde olumsuz tesirlerinin olacağını düşünüyor.
İş Yatırım Milletlerarası Piyasalar Yöneticisi Şant Manukyan ise, Biden’ın dış bağları yönetmesinden daha çok ülke içindeki problemleri çözümlemede zorlanacağını lisana getirdi. “Senato büyük ihtimalle Cumhuriyetçilerin elinde kalacak.” diyen Manukyan’a nazaran, Biden’ın vadettiği 2 trilyon dolarlık yatırım ve sıhhat alanındaki düzenlemeler muhtemelen gerçekleştirilemeyecek.
Bloomberg HT
