Boğaziçi Üniversitesi İklim Değişikliği ve Siyasetleri Uygulama ve Araştırma Merkezi İdare Şurası Üyesi, Klimatolog ve Meteorolog Prof. Dr. Murat Türkeş, kuraklıkla gayrette kriz idaresi yerine risk temelli siyasetler geliştirilmesi gerektiğini söyledi.
TEMA İdare Konseyi Üyesi de olan Türkeş, tüm dünyayı tesiri altına alan kuraklığın Türkiye’de de hissedilir oranda baş göstermeye devam ettiğini anlattı.
Türkiye’nin su ikliminin ve fiziki coğrafya etmenlerinin zenginliğinin, bilhassa yeryüzü formlarının çeşitliliği ve kısa aralıklarda kıymetli seviyede değişmesinin doğal bir sonucu olarak bariz bir çeşitlilik sergilediğini belirten Türkeş, şunları kaydetti: “Türkiye ikliminin kuraklık ve nemlilik indislerinden birinin, örneğin bir Aridite İndisi kullanılarak incelendiğinde, Türkiye’de çölleşmeye eğilimli yarı kurak ve kurakça yarı nemli yerlerin, ülke topraklarının yaklaşık yüzde 30’unu kapladığı bulunur. Nemlice yarı nemli kuraklık sınıfı ile birlikte bu oran yüzde 60’a ulaşır. Genel olarak, Türkiye’nin İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri, Doğu Anadolu’nun doğu ve batısı ile Doğu Akdeniz’in bir kısmı, yarı kurak iklim sınıfına girer.”
Prof. Dr. Murat Türkeş, Türkiye’nin Batı ve Doğu Karadeniz ile Doğu Marmara bölgelerinin nemli, Marmara, Ege ve Akdeniz bölgeleri ile Doğu Anadolu Bölgesi’nin orta ve kuzeydoğu kısımları ile buraları çevreleyen toprakların ise kurakça ve nemlice yarı nemli iklim sınıfında yer aldığını anımsattı.
Türkiye’nin su iklimindeki mevsimsellik ve yıllar ortası değişkenliğin de dikkat alımlı derecede yüksek olduğuna işaret eden Türkeş, şöyle devam etti: “Türkiye’de toplam kullanılabilir yıllık su meblağı, 112 milyar metreküp olarak hesaplanmıştır. Türkiye nüfusunun 2019 yılına nazaran yaklaşık 83 milyon olduğu ve toplam kullanılabilir su meblağının 112 milyar metreküp olduğu dikkate alındığında, Türkiye’de kişi başına yıllık ortalama yaklaşık bin 350 metreküp kadar su düştüğü bulunur. Nüfusun hala artmakta olduğu Türkiye’de, dünya ortalamasının yaklaşık yüzde 18’ine karşılık gelen bu fiyat, bize, Türkiye’nin hem kurak periyotlarda hem de iklim değişikliği sonucunda gelecekte iklimin daha sıcak ve kurak, değişkenliğin daha yüksek olacağı periyotlarda kâfi su açısından önemli meselelerle karşılaşılabileceğini açıkça gösterir.”
Murat Türkeş, Türkiye’de kentsel ve endüstriyel su kullanımı, sulama, hidrolik güç, çevresel ve ekolojik akışlar için gerekli olan su varlığının değerli bir bahis olduğunu söyledi.
ZİRAÎ KURAKLIKTA ARTIŞ VE ŞİDDETLENME UYARISI
Çeşitli iklim senaryoları dikkate alınarak çalıştırılan iklim modellerine nazaran, gelecek on yıllarda Türkiye’nin de içinde yer aldığı coğrafik bölgenin daha az yağışlı ve daha sıcak bir iklimin tesiri altına girme mümkünlüğünün epey yüksek olduğunu kaydeden Türkeş, “Buharlaşmanın artması, yağışların sıklığında ve şiddetinde mümkün değişmelerin olabileceği ve kar örtüsünün azalabileceği beklenmektedir. Kuşkusuz Türkiye ikliminde beklenen bu değişikliklerin, toprak nemi ile akış oranının azalmasına, öteki bir deyişle ziraî kuraklık olaylarında artışa ve şiddetlenmeye neden olacağı da beklenmelidir” diye konuştu.
Prof. Dr. Türkeş, tüm bu bilgilerle birlikte ülkenin gelecek 20 yıllık periyodu ve kelam konusu kuraklıkla ilgili farklı bir strateji ve siyaset izlenmesi gerektiğini savundu.
Türkiye’de su haznelerinde biriken suyun akılcı ve dikkatli, tesirli ve verimli kullanımı ile neden sonuç alakalarının de dikkate alınması gerektiğine işaret eden Türkeş, konuşmasını şöyle sürdürdü:
“Bütüncül bir kuraklık risk idaresi sistemi yaklaşımıyla, yüzey suyu ve yeraltı suyu kaynaklarının idaresi, su yöneticilerinin ve uzmanlarının su varlığını optimize etmekle vazifeli oldukları esas stratejiler ortasında yer almalıdır. Var olan su altyapısı, akarsu akışlarının, yeraltı ve yerüstü su haznelerinin sağladığı su fiyatlarının, alansal ve zamansal desenlerini düzenleyebilsin ya da düzenleyemesin, bu sistemler yakın ve orta vadede bu hedeflerle kullanılabilecektir. İklimsel değişkenliğin artması, artan kuraklıklar, daha yüksek hava sıcaklıkları ve daha uzun ve şiddetli sıcak hava dalgaları üzere çok hava olayları ve iklim afetleri, su varlığında azalma yaşayabilecek alanlardaysa, kullanıcılar ortasındaki su rekabeti ve uyuşmazlıkları ya da çatışmaları olasılıkla artabilecektir. Yakın ve orta erimde Türkiye’de artan nüfusun ve yüksek kentleşme oranlarının da katkısıyla su yetersizliğinin başlayacağı, buna bağlı olarak da genel bir su meşakkati yaşanabileceği söylenebilir. Kuraklık ya da su ile ilgili kriz idarelerinin yerine, risk temelli kuraklık ya da su idaresi ve planlama siyasetlerinin geliştirilmesi zorunluluktur.”
2020 KURAK BİR YIL OLDU
Türkeş, 2020’nin kurak bir yıl olduğunu, 2019’un Eylül ve Ekim aylarından beri aylık ve mevsimlik olarak birçok kez yinelenen meteorolojik kuraklık olaylarının ülkenin büyük kısmında ziraî ve hidrolojik kuraklıklara dönüştünü belirtti.
Kuraklıktan ziraî aktifliklerin ve su kaynaklarının önemli seviyede etkilendiğini lisana getiren Murat Türkeş, şunları kaydetti:
“Kuraklığın tesiri ile pek çok kentimizde ve büyük kentimizde içme ve kullanma suyu maksatlı su kaynaklarının ve barajların doluluk oranları yüzde 25’lerin altına inmiş durumdadır. Ne yazık ki, çeşitli ulusal meteoroloji kuruluşlarının ve hava varsayım merkezlerinin uzun vadeli hava varsayım model eserleri ve mevsimlik varsayımlarına dayalı değerlendirmemize nazaran, hem aralık ayının kalan günlerinde, hem de önümüzdeki birkaç ayın Türkiye’de birtakım bölgeler dışında az yağışlı, kurak ya da çok kurak geçme mümkünlüğü vardır.
Artık, bir yurttaş, kamu ve özel kurum ve kuruluşlar, üniversiteler, küçük büyük tüm mahallî idareler olarak, içme suyunu ve içilebilir nitelikteki her türlü suyu insafsızca tonlarca kullanarak, araç ve halı yıkamayı, bahçe sulamayı, apartman içi ve dışını, mesken önlerini ve balkonları yıkamayı, tonlarca su ile banyo yapmayı, hangi neden ve maksatla olursa olsun sokakları yıkama, tüm yanlış ve makûs alışkanlık ve uygulamalar ile tüketim kalıplarımızı acilen terk etmeliyiz. Her türlü tatlı suyu, ömrün tüm alanlarında ve tüm kesimlerde akılcı, tasarruflu, kâfi ve tesirli bir biçimde kullanmayı ve tüketmeyi bir an evvel öğrenmeliyiz.”
Bloomberg HT
