ABD idaresi, İran ile yapılan nükleer mutabakat kapsamında Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu (BMGK) tarafından kaldırılan yaptırımları tekrar yürürlüğe soktuğunu açıkladı.
ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, Tahran idaresine uygulanan yeni yaptırımlara ait yazılı bir açıklama yayımladı.
İran’ın Batılı ülkeler ile yapılan nükleer muahede olarak bilinen Ortak Kapsamlı Hareket Planı’nda (JCPOA) belirtilen yükümlülüklere uymadığını savunan Pompeo, “Gösterilen ödünler tarih boyunca bu üzere rejimleri güçlendirmiştir.” tabirlerini kullandı.
Bu nedenle ABD olarak BMGK tarafından iptal edilen yaptırımları bugünden itibaren tekrar etkin hale getirdiklerini belirten Pompeo, BMGK’nın 1696, 1737, 1747, 1803, 1835 ve 1929 sayılı kararlarında geçen tüm yaptırımları uygulayacaklarını kaydetti.
Pompeo, şu tabirleri kullandı:
“İran’ın JCPOA’da belirtilen yükümlülükleri yerine getirmedeki düşük performansı ve Güvenlik Kurulu’nun İran’a uygulanan ve 13 yıldır yürürlükte olan silah yaptırımlarını uzatmaması ABD’nin bu kararı almasına neden olmuştur. Güvenlik Konseyi’nin eylemsizliği, İran’ın 18 Ekim’de konvansiyonel silahlar satın almasının önünü açacaktı. Neyse ki ABD bunun olmasını engellemek için gerekli tedbirleri aldı.”
Öteki yandan tüm BM ülkelerine kelam konusu yeni yaptırım kararlarına uyma daveti yapan Pompeo, silah ambargosuna ek olarak, İran’ın Uranyum zenginleştirme ve sürece üzere faaliyetlerde bulunmasının yasaklanması ve balistik füze testi, geliştirmesi yahut ilgili teknolojilerin transferinin durdurulmasını da içerdiğini belirtti.
Pompeo ayrıyeten BM ülkelerinin buna uymaması ve belirtilen hususlarda İran ile iş birliği yapması durumunda o ülkelere de yaptırım uygulayacağını belirterek, “Bugünkü yaptırımların geri uygulanması, milletlerarası barış ve güvenlik içindir. 2015 nükleer mutabakatı, İran’ı kelam verildiği üzere memleketler arası topluluğa katılmaya teşvik etmedi. Bunun yerine, mollalar edindikleri servetleri Yemen’de, Irak’ta, Lübnan’da ve Suriye’de vefat ve yıkımı arttırmak için kullandılar ki bu varsayım edilebilir bir sonuçtu.” dedi.
ABD daha evvel İran’ın, JCPOA’da belirtilen uranyum stokunun 10 kat üzerine çıktığını ileri sürmüş, BMGK’yi de “buna göz yummakla” suçlamıştı.
Fakat Fransa, Almanya ve İtalya’dan oluşan E3 ve öteki üye ülkeler ise ABD’nin yaptırım kararlarına reddederek, İran ile müzakere yollunu tercih ettiklerini belirtmişti.
JCPOA, İran’ın nükleer faaliyetlerinin denetlenmesi ve düzenlenmesi, bunun karşılığında yaptırımların kaldırılması maksadıyla Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu’nun (BMGK) daimi üyeleri ABD, İngiltere, Fransa, Rusya ve Çin’in yanı sıra Almanya ve AB ile İran ortasında 2015’te imzalanmıştı.
ABD Lideri Donald Trump’ın idareye gelmesiyle Washington mutabakattan çekilmiş ve İran’a tekrar yaptırım uygulamaya başlamıştı. Muahedenin öteki taraflarından Washington’u durdurmasını isteyen lakin bunda başarılı olamayan İran, Temmuz 2019’da nükleer muahedenin kimi hususlarını, 5 Ocak’ta da mutabakattan kaynaklanan tüm taahhütleri askıya aldığını açıklamıştı.
ABD, BMGK’nın İran’a 13 yıldır uyguladığı ve 18 Ekim’de sona erecek silah ambargosunu yenilemek istiyor. Bu gayreti geçen ay başarısızlıkla sonuçlanan ABD, İran’ın nükleer muahede kapsamındaki taahhütlerini askıya almasını münasebet göstererek kurulun 2231 sayılı kararı ile kaldırılan tüm yaptırımların tekrar uygulanmasına imkan tanıyan mekanizmayı hayata geçireceği tehdidinde bulunmuştu.
İran ile birlikte mutabakatın taraflarından AB, Rusya ve Çin ise ABD’nin İran ile yapılan nükleer mutabakattan 2018’de çekildiğini ve muahedeye taraf olmayan bir ülkenin yaptırımların yine devreye sokulmasına imkan veren mekanizmayı hayata geçiremeyeceğini belirtiyor.
Bloomberg HT
