Dünyanın önde gelen merkez bankacıları, hükümetlere artan borç yüküne ait telaşlarını şimdilik bir kenara bırakmaları ve iktisadın koronavirüsten toparlanması tamamlana dek harcamalara devam etmeleri davetinde bulunuyor.
Bu davetler, kurtarma eforları için nasıl ödeme yapılacağına ait kaygıların gündemin ön sıralarına çıkmakta olduğu birtakım ülkeler tarafından gözardı ediliyor. Lakin tarihi boyunca bütçe sınırlamalarını savunan Memleketler arası Para Fonu (IMF), bu bahiste bir fikri olduğunu söylüyor.
IMF Çarşamba akşamı pandeminin kamu maliyesine tesirleri konusundaki en ayrıntılı çalışmasını açıklayacak. Baş ekonomist Gita Gopinath, Salı günü yaptığı konuşmada, jenerasyonlar uzunluğu görülen en berbat ekonomik gerilemenin akabinde, önlerinde “uzun, sistemsiz ve belgisiz bir yükseliş” olduğu ikazında bulundu ve siyaset yapıcıların takviyelerini çekmeleri için çok erken olduğunu söyledi.
Durum, bu hafta gerçekleştirilecek IMF yıllık toplantısı yaklaşırken, merkez bankacılardan gelen artan aciliyet davetleri ile daha da somutlaştı. Avrupa Merkez Bankası (AMB) Lideri Christine Lagarde, yalnızca online iştirakin olacağı aktifliği, en büyük kaygının çalışanlara ve işletmelere mali dayanağın çok ani bir halde kesilme ihtimali olduğunu söyleyerek başlattı.
“Para siyaseti araçları faal olmayabilir”
Lider Jerome Powell’ın da ortalarında olduğu bir dizi Fed yetkilisi geçen hafta arka arda açıklamalarda bulunarak, tıpkı mevzuya ABD özelinde değindi. ABD’de koronavirüsten kaynaklanan hasarı gidermek için uygulamaya konulması planlanan ek mali teşvik paketi konusundaki görüşmeler aylardır kilitlenmiş durumda. Fed yetkilileri, öbür bir tahvil alım tipi dahil, kendi araçlarının hükümetin harcamaları kadar faal olmayacağını kaydettiler.
En güçlü merkez bankalarından gelen bildiriler her geçen gün daha da somutlaşıyor: Para siyasetinin kısa vadede dayanak için yapabilecekleri hudutlu. Çok düşük faizlerden borçlanabilen ve süratli ve maksatlı takviye sağlamak için iyi düzenlenmiş araçlara sahip mali otoriteler, işi bitirmek zorunda kalacaklar.
Londra’da UBS Wealth Management global baş ekonomisti Paul Donovan, Powell ve Lagarde’ın, iktisattaki her sorunu çözebilen “her şeye kadir merkez bankası mitini” geri ittiklerini söyledi ve “Her vakit tahlil getiremezler. Bu bir kredi daralması değil. Kredi maliyetinin düşürülmesi ekonomiyi canlandırmayacak” halinde görüş bildirdi.
Art planda ivme kaybeden bir global toparlanma var ve IMF’in hesaplamalarına nazaran şimdiye dek 12 trilyon dolar büyüklüğünde teşvik sağlayan siyasetçilerin, borçlarının rekor düzeylere çıkması ile birlikte harcamaları azaltma riski var.
“Destekler ayak bağı olabilir”
JPMorgan Chase & Co.’ya nazaran, mali kurtarma paketleri global büyümeye 2020 yılında 3.7 yüzde puanı katkı sağladı ve bu dayanaklar, koronavirüs dalgasının iki kat daha berbat hasar vermesini önledi. Lakin JPMorgan ekonomistleri, bu dayanakların gelecek yıl, 2008 çöküşünden sonra toparlanmada aksamaya neden olan “yanlış siyaset adımlarının” tekrarı hasebiyle teşvikleri tıkanması ile birlikte, ayak bağı haline gelebileceğini düşünüyorlar.
Birtakım uzmanlar, bu üzere siyasetlerin, faiz artırma vakti geldiğinde merkez bankalarının elini bağlayabileceğine ve uzun vadede bağımsızlıklarını daraltabileceğine dikkat çekiyorlar.
İsviçre Merkez Bankası Lideri Thomas Jordan, geçen hafta yaptığı açıklamada, “Aşırı kamu borcu, merkez bankasını fiili olarak kamu maliyesinin tesirlerine bağımlı olarak karar almaya zorlar” dedi.
Hükümetin bütçe açığını finanse edebilmek içim vergileri artırmayı konuşmaya başladığı İngiltere’de, en az bir eski siyaset yapan, İngiltere Merkez Bankası’nı Hazine’nin bir silahı haline gelmekle itham etti. Lakin İngiltere Merkez Bankası Lideri Andrew Bailey, mali harcamaların hala uygun olduğunu söylüyor ve banka baş ekonomisti Andy Haldane, İngiltere iktisadının geçmişte daha büyük borç yükü ile büyüdüğüne dikkat çekti.
“Merkez bankacıların maliye siyasetine müdahalesi gerçek mu?
Powell’ın ABD’deki tartışmalara kelamlı olarak müdahil olması, daha büyük çaplı devlet takviyesine muhalif birtakım Cumhuriyetçi senatörlerin itirazına yol açıyor. Bu durum birtakım destekçileri bile endişelendiriyor.
Eski İngiltere Merkez Bankası siyaset yapıcısı ve artık the Peterson Institute for International Economics’in lideri Adam Posen, geçenlerde tele konferans yoluyla yaptığı açıklamada, “Fed’in maliye siyaseti hakkında bu kadar açık bir formda konuşmasından, söylemekte olduklarına büsbütün katılmama karşın, biraz rahatsızım” dedi.
Bu husustaki şöyşe bir telaş var; sık sık kendi para siyaseti işlerine siyasilerden müdahale gelmesinden şikayet eden merkez bankaları, kendi işleri dışındakilere müdahil olurlarsa, bağımsızlıklarını riske atabilirler.
Lakin Fed yetkilileri, 2018 yılına kadar 10 yıl New York Fed’e başkanlık eden Bill Dudley’e nazaran, cephanelerinin az olduğunun şuuru ile hareket ediyorlar.
Artık Princeton Üniversitesi’nde vazife yapan Dudley, “(Fed yetkilileri) Araçlarının ekonomiyi nasıl etkilediği bağlamında ‘azalan verimlere’ ulaşıyorlar,” dedi ve “Bu daha fazlasını yapamayacakları manasına gelmiyor, fakat daha fazlasını yapmanın fazla tesiri olmayacak. Tam da bu nedenle maliye siyasetine gereksinim duyulması konusunda konuşuyorlar” biçiminde görüş bildirdi.
Bloomberg HT
