TAHSİN AKÇA
Bu yıl bahar aylarıyla birlikte kuraklığın artması, yalnızca tarımı değil Türkiye’nin elektrik üretiminde yerli-yabancı kaynak istikrarı ve buna bağlı güç maliyetini olumsuz etkileyebilecek boyutlara ulaştı.
Türkiye’nin elektrik üretiminde en değerli 3 kaynağı hidroelektrik santralleri, termik santraller ve doğalgaz oluşturuyor.
Lakin yılın birinci 5 ayında suya bağlı elektrik üretim kaynakları olan hidroelektrik santrallerine gelen su ölçüsünde uzun yıllar ortalamasına nazaran bakıldığında da dramatik düşüşler oldu.
Türkiye’de elektrik üretilen ana havza barajlarına gelen su ölçüsü uzun yıllar ortalamasına nazaran Mayıs ayında yüzde 66, yılın birinci 5 ayında ise yüzde 50,5 oranında daha az gerçekleşti. Mayıs ayında barajlara gelen suyun uzun yıllar ortalaması 13,5 milyar metreküp iken, bu yıl 4,5 milyar metreküpte kaldı.
Tıpkı biçimde birinci 5 ayda barajlara uzun yıllar ortalamasında 49,1 milyar metreküp su gelirken, bu yılın 5 ayında su 24,3 milyar metreküpte kaldı. Velhasıl güç üretilen barajlara birinci 5 ayda gelen su, uzun yıllar gelen su ortalamasının bu yıl yarısı bile olmadı.
2021 Yılı Mayıs ayında gelen su, 2020’nin birebir ayında gelen sudan ise yüzde 54,1 daha az; 2021 yılı Mayıs ayı sonu itibariyle 5 aylık periyotta gelen su 2020 yılının tıpkı periyodunda gelen sudan yüzde 38,9 daha az gerçekleşti.
Elektrikte kaynak sıralaması değişti
Hidroelektrik santrallere gelen suyun azalması elektrik üretim istikrarını bozacak düzeyde görünüyor.
2021 Nisan ayı itibariyle lisanslı santrallarin elektrik üretiminde birinci 3 kaynak yüzde 31,10 ile hidroelektrik güç; yüzde 28,48 ile kömür, yüzde 21,59 ile de doğalgaz olurken Mayıs’ta kelam konusu oranlarda sert değişimler oldu.
Mayıs’ta lisanslı santraller elektrik üretiminde birinci 3 kaynak yüzde 29,70 ile kömür; yüzde 27,62 ile doğalgaz; yüzde 23,25 ile hidroelektrik güç oldu.
2019’da HES’lerin hissesi yüzde 35 olmuştu
Olağan yahut bol su gelirleri olan yıllarda bilhassa bahar aylarında elektrik üretiminde HES’in hissesi yüzde 40 – 45 düzeylerine ulaşırdı. Halbuki bu yıl Mayıs’ta HES hissesi yüzde 25’in altında kaldı. Bol yağışlı ve bol su gelirli olan 2019 yılında birinci 5 ayda ülke toplam elektrik üretiminde HES hissesi yüzde 35.5 olmuştu. Bu yıl ise birinci 5 ayda ülke elektrik üretiminde HES hissesi fakat yüzde 21.75 gerçekleşti.
Elektrik üretiminde doğalgazın hissesi birinci 5 ayda yüzde 27’yi, Haziran ayı birinci 17 gününde ise yüzde 36’yı geçti. HES üretimlerindeki azalma ülke elektrik üretiminde yerli kaynak hissesinin 2019 ve 2020’nin altına inmesine yol açtı.
Karahan: Spot fiyatları üst itebilir
Güç Piyasaları İşletme A.Ş. (EPİAŞ) İdare Şurası Üyesi Mustafa Karahan, doğalgazın fiyatının daha besbelli bir parametre haline geldiğini, doğalgazın elektrik üretimindeki hissesi arttığı için her durumda kuraklığın spot fiyatları üst hakikat itebileceğini söyledi.
Karahan, “Bunu da muhakkak oranda görüyoruz esasen. Genel olarak suyun azaldığı ve talebin yükseldiği devirlerde fiyatlara etkiyi görüyoruz. Lakin kalıcı tesire bakıldığında buna karşı verimlilik ve talep üzere araçları süratle devreye sokmamız gerekiyor. HES’in hissesi azalırken doğalgazın hissesindeki artışın tüketiciye yansıması ise, trendin devam etmesi halinde negatif sonuçlara yol açabilir” diye konuştu.
HESİAD takviye talep etti
Türkiye’nin bilhassa bahar ayları ve yaz aylarında barajlardaki suyun azalmasına rağmen, klimaların devreye girmesiyle artan elektrik tüketimini telafi etmek için yerli sürdürülebilir kaynaklar olan güneş ve rüzgar üzere yenilenebilir kaynakların porföydeki hissesini artırması gerektiğini kaydeden Güneş Gücü Yatırımcıları Derneği Lideri ve Hidroelektrik Santralleri Sanayi ve İşadamları Derneği İdare Şurası Üyesi Cem Özkök, her yıl 5 bin megavat güneş, 5 bin megavat da rüzgar yatırımına muhtaçlık olduğunu söz etti.
HES üretimlerindeki azalma nedeniyle HES işletme gelirlerinin büyük ölçüde düştüğünü kaydeden Özkök, Güç Bakanlığı ve Maliye Bakanlığı’na dayanak konusunda taleplerini ilettiklerini tabir etti.
Özkök, şöyle konuştu: “Kurak bir yıl olan 2021’de HES’lerin desteklenmesini gerekiyor. HES’lerden alınan kimi harç ve bedellerin düşürülmesi, HES sistem kullanım bedellerinde hem indirim yapılması ve hem de sistem kullanım bedeli hesabının HES’ler için daha çok üretimle orantılı olması, şurası güce bağlı sabit kısmın düşürülmesi hakikat ve adil bir uygulama olacaktır. Sistem kullanım bedeliyle ilgili bu mevzuda HESİAD olarak TEİAŞ’a yazılı talepte bulunuldu.” Özkök ayrıyeten bilhassa doğal gaz santrallarına sağlanan kapasite mekanizaması takviyesinin kurak yıllarda tüm HES’lere de verilmesini talep ettiklerini de kelamlarına ekledi.
Bloomberg HT
