Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu (UNFPA) tarafından 2021 yılı Dünya Nüfus Günü’nün teması olarak belirlenen “Üreme sıhhatine ve tüm insan haklarına öncelik verilmesi” bildirisi çerçevesinde, Türkiye’deki kelam konusu kümelerin mevcut durumlarına ait bilgileri açıkladı.
TÜİK’in Dünya Nüfus Günü bültenine nazaran, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tarafından, 1989 yılında dünya nüfusunun 5 milyar beşere ulaştığı “11 Temmuz 1987” tarihi “Dünya Nüfus Günü” olarak kabul edildi. Bu özel günde Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu (UNFPA) tarafından her yıl nüfusun değerli bahislerini ele alan bir tema belirlenerek, buna ait farkındalık oluşturmaya yönelik çalışmalar yapılıyor.
UNFPA, son yüzyılın en büyük global sıhhat sorunu olan yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınının dünyadaki tüm insanları, bilhassa de “kırılgan nüfus” olarak tanımlanan kümelerin sıhhatini tehdit ettiğine ve toplumsal cinsiyet eşitsizliklerini şiddetlendirmekte olduğuna işaret ediyor. Fon, salgın periyodunda sıhhat sistemlerinin yetersiz olduğu ülkelerde üreme sıhhati hizmetlerine ve aile planlama sistemlerine erişim sağlayamayan ve ayrıyeten aile içi şiddete maruz kalan bayan ve kız çocuklarına dikkati çekiyor.
Bu doğrultuda UNFPA, 2021 yılı Dünya Nüfus Günü temasında, değişen doğurganlık oranlarının tahlilinin üreme sıhhatine ve tüm insan haklarına öncelik verilmesiyle sağlanacağına vurgu yaptı. Bu hedefle doğurganlık ve evlenmeler konusunda temel bilgiler sunuldu.
UNFPA tarafından 2021 yılı Dünya Nüfus Günü teması olarak “Üreme sıhhatine ve tüm insan haklarına öncelik verilmesi”nin vurgulanmasına karar verildi.
Türkiye, nüfus büyüklüğüne nazaran sıralamada 19’uncu sırada
Birleşmiş Milletler nüfus varsayımlarına nazaran, 2020 yılı için dünya nüfusunun 7 milyar 794 milyon 798 bin 729 kişi olduğu kestirim edildi. En fazla nüfusa sahip ülke 1 milyar 439 milyon 323 bin 774 kişi ile Çin olurken, bu ülkeyi 1 milyar 380 milyon 4 bin 385 kişi ile Hindistan, 331 milyon 2 bin 647 kişi ile ABD izledi. Bu üç ülke, dünya toplam nüfusunun yüzde 40,4’ünü oluşturdu.
Türkiye, 83 milyon 384 bin 680 şahısla nüfus büyüklüğüne nazaran 235 ülke ortasında 19’uncu sırada yer alırken, dünya toplam nüfusunun yüzde 1,1’ini kapsadı.
Canlı doğan bebek sayısı 2019’da 1 milyon 186 bin 560 iken 2020’de 1 milyon 112 bin 859 oldu.
Toplam doğurganlık suratı, bir bayanın doğurgan olduğu devir olan 15-49 yaş kümesinde doğurabileceği ortalama çocuk sayısını tabir ediyor.
Toplam doğurganlık suratı, 2001 yılında 2,38 çocuk iken 2020 yılında 1,76 çocuk olarak gerçekleşti. Bu durum doğurganlığın, nüfusun yenilenme seviyesi olan 2,10’un altında kaldığını gösterdi.
Toplam doğurganlık suratının en yüksek olduğu vilayet 2020 yılında 3,71 çocuk ile Şanlıurfa oldu. Bu ili 3,22 çocuk ile Şırnak, 2,88’er çocuk ile Ağrı ve Siirt takip etti. Toplam doğurganlık suratının en düşük olduğu vilayet ise 1,29 çocukla Karabük oldu. Bu ili 1,31’er çocukla Zonguldak ve Kütahya izledi.
Yaşa özel doğurganlık suratı, belirli bir yaş kümesinde 1000 bayan başına düşen ortalama canlı doğan çocuk sayısını tabir ediyor.
Yaş kümesine nazaran doğurganlık suratı incelendiğinde, 2001 yılında en yüksek yaşa özel doğurganlık suratı binde 144 ile 20-24 yaş kümesinde iken 2020 yılında binde 115 ile 25-29 yaş kümesinde görüldü. Bu durum, doğurganlığın bayanın daha ileri yaşlarında gerçekleştiğini gösterdi.
Doğum yapan annelerin ortalama yaşı 29 oldu
15-19 yaş kümesinde bin bayan başına düşen ortalama canlı doğan çocuk sayısını tabir eden adölesan doğurganlık suratı, yaşı çok genç olan annelerden doğan bebeklerin daha yüksek derecede hastalık ve vefat riskiyle karşı karşıya kalmalarından ötürü anne ve bebek sıhhatinin korunması bakımından değer taşıyor.
Adölesan doğurganlık suratı, 2001 yılında binde 49 iken 2020 yılında binde 15’e düştü. Başka bir sözle, 2020 yılında 15-19 yaş kümesindeki her bin bayan başına 15 doğum gerçekleşti.
Doğumlarını 2001 yılında gerçekleştiren annelerin ortalama yaşı 26,7 iken 2020 yılında 29’a çıktı. Birinci doğumunu 2020 yılında gerçekleştiren annelerin ortalama yaşı ise 26,5 oldu.
Doğum yapan annelerin eğitim durumları incelendiğinde, 2019 yılında ilköğretim, ortaokul yahut dengi okul mezunu olan annelerin oranının yüzde 34,7, lise yahut dengi okul mezunu olan annelerin oranının yüzde 20,8 ve yüksek öğretim mezunu olan annelerin oranının yüzde 25,9 olduğu görülürken 2020 yılında ilköğretim, ortaokul yahut dengi okul mezunu olan annelerin oranının yüzde 35’e, lise yahut dengi okul mezunu olan annelerin oranının yüzde 22,2’ye ve yüksek öğretim mezunu olan annelerin oranının ise yüzde 27,7’ye yükseldiği belirlendi.
2019 yılında doğum yapan annelerin yüzde 2,4’ünün okuma yazma bilmediği, yüzde 7,4’ünün okuma yazma bildiği ancak bir okul bitirmediği, yüzde 8,7’sinin ilkokul mezunu olduğu tespit edilirken, 2020 yılında bu oranlar sırasıyla yüzde 1,9’a, yüzde 6,4’e ve yüzde 6,8’e düştü.
Bayanlarda ortalama birinci evlenme yaşı yükseldi
Bayanlarda 2015 yılında 24,4 olan ortalama birinci evlenme yaşı 2020 yılında 25,1’e yükseldi.
Evlenme istatistiklerine nazaran, 16-17 yaş kümesinde olan kız çocuklarının resmi evlenmelerinin toplam resmi evlenmeler içindeki oranı 2010 yılında yüzde 7,8 iken 2020’de yüzde 2,7’ye düştü.
Birleşmiş Milletler İstatistik Kurulu tarafından 2013 yılında kabul edilen “Birleşmiş Milletler Toplumsal Cinsiyet Göstergeleri 52 Asgarî Gösterge Seti”nde yer alan göstergelerden biri olan “20-24 yaş kümesinde olup 18 yaşından evvel evlenen bayanların oranı” 2010 yılında yüzde 8,2 iken 2020 yılında yüzde 4,6 oldu.
Bloomberg HT
