TAHSİN AKÇA
‘Asgari Fiyat Tespit Komisyonu’ 15 Aralık’ta, 2021’de geçerli olacak fiyatı belirlemek üzere ikinci toplantısını gerçekleştirecek. Ay sonuna kadar 4 toplantı gerçekleştirecek olan kurulun ikinci toplantısında Türkiye Patron Sendikaları Konfedarasyonu’nun (TİSK) sunum yapması beklenirken, ilgili bakanlıklar ve Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) ise son bir yılda enflasyon ve büyüme başta olmak üzere datalarda yaşanan gelişmeleri yansıtan bir rapor sunumu da toplantı gündeminde yer alabilir.
Toplantıda emekçileri temsil eden Türk-İş’in Lideri Ergün Atalay, ikinci toplantıda sayı söylem etmeyerek öncelikle patron ve hükümetin sayı söylem etmesini bekleyecekleri bildirisini verirken, bilhassa besin enflasyon artışı taban fiyat belirlenirken dikkate alınan bilgilerden biri olarak tarafların toplantıda üzerinde en çok durduğu hususlar ortasında yer alıyor.
Pekala enflasyon hesaba katıldığında son 10 yılda Türkiye, gerçek taban fiyat artışında Avrupa ve Orta Asya ülkeleri ortasında nerede duruyor?
Memleketler arası Çalışma Örgütü (ILO), ay başında, 42 Avrupa ve Orta Asya ülkesini 2010-2019 periyodunu kapsayan devir için enflasyondan arındırılmış yıllık gerçek taban fiyat artışına nazaran sıraladı.
Buna nazaran Türkiye, 42 ülke ortasında yıllık ortalama yüzde 3,5’lik gerçek artışla, 19’uncu sırada yer alıyor.
Komitelerden yüzde 30’a varan fiyat artışları çıkmıştı
Türkiye’de 2010’dan bu yana tespit kurullarında yüzde 30,03 (2015), yüzde 26,05 (2018), yüzde 18,26 (2014) ve yüzde 15,03 (2019) üzere yüksek artış oranları açıklanmasına rağmen, aslında bu periyodun enflasyon dikkate alındığında ortalama gerçek artışı yıllık yüzde 3,5 gerçekleşti.
Türkiye, gerçek fiyat artışında, 42 ülke ortasında orta sıralarda bulunmasına rağmen, bilhassa genel fiyat düzeyi de parametrelerden biri olarak dikkate alınan yabancı yatırım çekme konusunda en başta gelen rakiplerinden geride kalmış görünüyor.
Türkiye’de yüzde 3,5 olan yıllık gerçek taban fiyat artışında en yüksek oran yüzde 18,1’le Özbekistan’da yakalandı. Romanya, Bulgaristan, Slovakya, Macaristan, Polonya üzere yakın coğrafyada yer alıp yabancı yatırımda Türkiye’nin rakipleri olan ülkelerin hepsi, gerçek taban fiyat artışında Türkiye’nin çok üzerinde bulunuyor.
Örneğin Romanya gerçek taban fiyat artışında yüzde 12,3’le ikinci, Bulgaristan yüzde 9 artışla dördüncü, Slovakya yüzde 5,9 artışla yedinci, Macaristan yüzde 5,9 artışla 9’uncu sırada yer alırken, rakip ülkeler ortasında Türkiye’ye en yakın durumda olan Polonya da yüzde 4,6 artışla 14’üncü sırada bulunuyor.
Gerçek minimum fiyat artışında 5 ülke negatifte görünüyor
Buna rağmen İspanya yüzde 3, Hırvatistan yüzde 2,2, Sırbistan yüzde 1,8 artışla Türkiye’nin gerisinde kalan ülkeler ortasında.
Sıralamanın en altında gerçek fiyat artışında negatife düşen 5 ülke de dikkat çekiyor. Belçika ve Güney Kıbrıs Rum Bölümü yıllık ortalama artışta, enflasyonun yüzde 0,1 altında kalırken, Bosna Hersek (yüzde -1,1), Yunanistan (yüzde -1,6) ve Gürcistan’da (yüzde -2,7) bu oranlar çok daha yüksek.
Türkiye yıllık verimlilik artışında en berbat ülke değil
ILO’nun sıralamasında gerçek minimum fiyat artışının yanına yıllık verimlilik artışı kıyaslamasına da yer verilmiş. Türkiye bu sıralamada da yıllık yüzde 4,1 verimlilik artışıyla, yeniden bilhassa rakip ülkelerle karşılaştırıldığında en makus ülke durumunda değil. Örneğin Türkiye’de yüzde 4,1 olan verimlilik artış oranı, Romanya’da yüzde 4,3, Özbekistan’da 4,8, Bulgaristan’da 3,3, Slovakya’da 2,7, Macaristan’da 3,1, Polonya’da 3,6 düzeyinde bulunuyor.
Türkmenistan yüzde 6,7 ile verimlilik artışında en yüksek orana sahip ülke lakin gerçek minimum fiyat artışı yüzde 2,9 ile Türkiye’nin gerisinde kalmış. Gürcistan ise yüzde 2,7 ile taban fiyat artışında enflasyonun en çok gerisinde kalan ülke olmasına rağmen, verimlilik artışında yüzde 4,9’luk oranı yakalayarak birinci 10 ülke ortasında yer alıyor.
Gerçek artışta Türkiye’nin üzerindeki ülkelerde kesintiler de yüksek
Pekala kelam konusu ülkeler minimum fiyat üzerindeki vergi ve primler açısından kıyaslandığında nasıl bir tablo ortaya çıkıyor?
Macaristan yüzde 15 gelir vergisi, yüzde 19 da toplumsal güvenlik prim kesintisiyle toplamda yüzde 34’lük oranla minimum fiyat üzerinde en yüksek kesinti yapılan ülke durumunda. Almanya yüzde 25 vergi ve primle ikinci, Bulgaristan ise yüde 22 ile üçüncü sırada yer alıyor.
Türkiye ise yüzde 7 gelir vergisi, yüzde 15 de prim kesintisiyle toplam yüzde 22’lik oranla en yüksek kesinti yapılan 5’inci ülke.
Yani gerçek minimum fiyat artışında Türkiye’nin çok üzerinde olan Macaristan ve Bulgaristan üzere rakip ülkeler, vergi ve prim kesintisinde yüksek oranlara sahipler.
Ukrayna (yüzde 20) ve Rusya (yüzde 13) üzere yalnızca gelir vergisi kesintisinin yapıldığı, prim kesintisi yapılmayan ülkeler de bulunuyor. Buna rağmen Arjantin, Hindistan, Yunanistan, Panama, Çin, Malezya üzere ülkelerde ise yüzde 11 ile 17 ortasında yalnızca prim kesintisi yapılırken, minimum fiyat üzerinde vergi kesintisi bulunmuyor.
Bloomberg HT
