İdare Konseyi Toplantısı sonrasında açıklamalarda bulunan Memleketler arası Atom Gücü Ajansı (UAEA) Lideri Rafael Mariano Grossi, İran’la yapılan teknik muahededen beklentilerinin bu ülke tarafından karşılanmadığını belirtti.
Grossi, Tahran idaresinin güvenlik kontrolü mutabakatı kapsamında Ajansın sorularına gerekli cevapları vermediğini, 24 Mayıs’ta bir ay daha uzatılan teknik mutabakatla Ajansın beklentilerinin yerine getirileceğinin düşünüldüğünü fakat bu konuda net bir ilerleme kaydedilemediğini anlattı.
Grossi, “Durum çok önemli, zira çok yüksek düzeyden uranyum zenginleştirmiş, silah derecesine çok yakın çok yüksek seviyede uranyum zenginleştiren, çok gelişmiş ve argümanlı bir nükleer programı olan bir ülkemiz var. Bu yüzden bunları söylediğimde, yalnızca bir gerçeği tanım ediyorum. Münasebetiyle bu gerçeğin farkında olmamız gerekiyor. Telaşımın ardında bu var.” değerlendirmesinde bulundu.
İran’a ait kararı UAEA İdare Konseyinin alacağını kaydeden Grossi, İranlı yetkililerle dürüstçe telaşlarını paylaştığını lisana getirdi.
İnancın sarsılmaması vurgusu
Tahran idaresinin Ajansın sorularını yanıtlaması ve güvenlik kontrolü mutabakatı kapsamında sorumluluklarını yerine getirmesi gerektiğini bir defa daha vurgulayan Grossi, “Aksi takdirde inanç tekrar tesis edilemez. Bu, bence bütün tarafların ciddiye alması gereken kıymetli bir durum.” görüşünü paylaştı.
Grossi, İran’da müfettişlerin faaliyetlerini sürdürmesinin ve çalışmaların sınırlanmamasına yönelik garantinin herkes için çok kıymetli olduğunu söz etti.
İran’la diyaloğun sürdürülmesinin çok değerli olduğunu, her şartta irtibatın devam ettirilmesi gerektiğinin altını çizen Grossi, öbür bir alternatifin bulunmadığını kelamlarına ekledi.
Süreksiz teknik muahede
İran’ın 23 Şubat’tan itibaren Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Muahedesi (NPT) kapsamında uygulanan Ek Protokol’den ayrılacağını duyurması üzerine bu ülkede Ajansın yürüttüğü temel doğrulama ve izleme faaliyetlerinin sürdürülebilmesi için karşılıklı bir uzlaşı sağlamak üzere 17 Şubat’ta Tahran’ı ziyaret eden Grossi, 22 Şubat’ta taraflar ortasında süreksiz teknik bir muahedenin sağlandığını duyurmuştu.
Taraflar ortasında sağlanan teknik mutabakatın 21 Mayıs’ta sona ermesinin akabinde UAEA, İran’la kelam konusu muahedeyi bir ay daha yani 24 Haziran’a kadar uzatıldığını açıklamıştı.
İran’da onaylanan “nükleer yasa”
Muhafazakarların çoğunlukta olduğu İran Meclisi, nükleer bilimci Muhsin Fahrizade’nin 27 Kasım 2020’de öldürülmesinden kısa mühlet sonra nükleer faaliyetleri hızlandırmayı hedefleyen “Yaptırımların Kaldırılması ve İran Ulusunun Çıkarlarının Korunması için Stratejik Hareket Planı” yasasını çıkarmıştı.
İran Atom Gücü Kurumunun uranyumu en az yüzde 20 zenginleştirmeye başlamasını ve düşük seviyeli zenginleştirilmiş uranyum stoklarını artırmasını mecburî kılan yasa, nükleer mutabakatın taraflarının 21 Şubat’ta kadar Tahran’ın bankacılık münasebetlerini ve petrol ihracatını olağana döndürecek adımlar atmaması halinde, İran’ın NPT kapsamında 2016’dan bu yana istekli olarak uyguladığı Ek Protokol’den ayrılmasını gerektiriyor.
Tahran idaresi, Ek Protokol uyarınca UAEA müfettişlerinin nükleer tesislerini istedikleri anda ansızın denetlemelerine müsaade vermişti. İran’ın Ek Protokol’den ayrılması, Ajans müfettişlerinin kontrollerinin sonlandırılacağı manasına geliyor.
Bloomberg HT
