Pay senetlerinde pandemi kaygısıyla Mart ayında yaşanan sert satışın akabinde tüm piyasalarda göz alıcı bir yükseliş yaşandı. Çeşitli bölümler ve şirketler öne çıkarken, ABD’li yatırımcıların gözdesi teknoloji şirketleri ve bilhassa de Google, Facebook, Amazon üzere bölümde başı çeken az sayıdaki dev oldu.
Öyküsüyle Borsa yatırımcılarının dikkatini çeken şirketlerden biri Tesla. Fakat California merkezli araba üreticisi, yalnızca bir araba üreticisi değil, birebir vakitte bir teknoloji öncüsü…
Yalnızca 17 yıllık geçmişi bulunan Tesla, yüksek performanslı elektrikli arabalarının tasarımı, üretimini, satış ve servis hizmetlerini kendisi sağlıyor. California, Nevada, Hollanda ve en son Şanghay’da fabrikaları ve 50 bin civarında çalışanı bulunmakta.
Pekala Tesla, yayılmacı ve agresif büyüme siyasetleriyle elektrikli arabaların Ford’u olabilir mi?
Ödeme sistemi PayPal ve gündemden düşmeyen uzay nakliyeciliği şirketi SpaceX’in de kurucusu olan hırslı teşebbüsçü Elon Musk’ın, güneş panelleri ve pil sistemleriyle birlikte düşünüldüğünde, tam manasıyla bir elektrik üretim, depolama ve şarj altyapısı kurmak istediği anlaşılıyor.
2019 yılında 360 binden fazla araç satan Tesla, bu yılın ikinci çeyreğinde 90 binden fazla araba teslim etti. Model S, Model 3, Model X ve Model Y ile halihazırda satışta dört modeli bulunan elektrikli araba üreticisi, satışlarının yüzde 70’ini ABD, yüzde 10’unu Çin, yüzde 5’ini Norveç’e yapıyor. Şarj istasyonlarıyla Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya’da yayılarak altyapıyı karşılamaya çalışan Tesla’nın milletlerarası ikinci el satış ağı da var.
Bilhassa Şanghay’da bulunan fabrika, dünyanın en büyük elektrikli araba pazarına erişimde kilit rol oynuyor. ABD ile Çin ortasındaki ticaret savaşının tesirlerini en aza indirmeyi hedefleyen şirket, bu halde ithalat vergilerinden kaçınıyor. Tesla’nın elektrikli araba kullanımını yaygınlaştıracak global bir dev olma yolundaki değerli stratejik adımlarından bir oburu Almanya’da kuracağı fabrikası. Üretici, Avrupa’ya araba ihraç etmenin getirdiği karmaşanın üstesinden bu formda gelecek.
Tesla otonom sürüşün de öncüsü
Ayrıyeten Tesla’nın elektrikli araba piyasasındaki öncü rolünü genişletmesi için elinde değerli bir avantaj var: Otonom sürüş teknolojisi. Her ne kadar tüm dünyada birçok şirket benzeri teknolojiler üzerinde çalışsa da Tesla, bu hususta da dala liderlik ediyor. Markanın 2016 yılından bu yana tüm arabalarında bulunan otomatik pilot donanımı hala geliştirilme basamağında. Bu donanım şoförlere otomatik sürüş, şerit değiştirme, trafiğe adapte sürat ayarlayıcı üzere özellikler sunuyor. Ayrıyeten tüm bu sıra dışı özellikleri yalnızca arabalar barındırmayacak. Şirket, bu donanımları Semi tır projesi ve Musk’ın “lansman esnasında adeta dövdüğü tuhaf görünümlü” Cybertruck kamyoneti üzere öteki projelerinde de uygulamayı planlıyor.
Tüm bunların yanında Tesla, başka üreticilerin bilakis üretimin tamamını kendi bünyesinde yapmaya çalışıyor. Geçen yılın sonunda pil üreticisi Kanadalı Hibar Systems’ı ve otonom sürüş teknolojisine katkı sağlaması beklenen DeepScale’ı alması, şirketin geleceğe yönelik adımlarını bu stratejiye uygun bir formda attığının göstergesi.
Baker Institute tarafından Şubat ayında yayınlanan bir araştırmada her ikisi de yeni bir araç tipiyle bilinirlik kazanan Tesla ile Ford karşılaştırılıyor. Ford’un birinci erişilebilir araba olarak görülen Model T ile araba sanayisine istikamet vermesi ve Tesla’nın elektrikli araba bölümünü dönüştürmesi ortasındaki benzerliklere dikkat çekiliyor.
Model T’nin yüzyılın başında araba pazarına hâkim olduğu ve Tesla’nın da en büyük elektrikli araba satıcısı (2019’da ABD pazarının yüzde 80’ine sahip) olduğu belirtilen araştırmada, Ford’un kelam konusu periyotta tüm satışlarda, Tesla’nın ise yalnızca elektrikli araçlarda baskın geldiği vurgulanıyor. O denli ki Tesla ABD’de yeni araç satışlarının yüzde 1’nden azını oluşturuyor.
“Otomobil sanayisinin geleceğine istikamet verdi”
Lakin Tesla’nın Ford’a misal bir halde 21. yüzyılın araba bölümüne öncülük ederek, pazarda tahminen de yıllar boyunca sarsılmayacak güçlü bir yer edindiği açık. General Motors’un Volt hibrit araba projesinin eski önderi Tony Posawatz da Bloomberg News’e yaptığı değerlendirmede Tesla’nın araba sanayisinin geleceğine taraf verdiğini belirtmişti.
Sektörel sıralamaları ile ünlü ABD’li U.S. News & World Report tarafından yapılan en iyi lüks elektrikli ve hibrit araç listesinde Model S birinci sırada… Model S’yi Model 3 ve akabinde Porsche Taycan takip ediyor. Lexus ES Hibrit ve BMW i3 ise dördüncü ve beşinci sırada geliyor.
Bununla birlikte klasik araba üreticilerinin Tesla’yı yakalamak için gayretlerine sürat verdiği unutulmamalı. Toyota, Ford, Nissan, BMW üzere devler gelecek yıllarda filolarının bir kısmını ya da tamamını elektrikli arabalara dönüştürecek programlara milyarlarca dolar harcıyorlar. Geniş tedarik zincirleri, gelişen ve gelişmiş global pazarlara erişim imkanları düşünüldüğünde, pazar hisselerini genç ve dinamik Tesla’ya kolaylıkla bırakmayacakları söylenebilir.
Dal datalarına bakılacak olursa tüm dünyada elektrikli araç talebinin süratle arttığı net. Milletlerarası Güç Ajansı’nın (UEA) bilgilerine nazaran global elektrikli araba satışlarının toplam araba satışları içerisindeki hissesi son on yılda istikrarlı ve güçlü bir biçimde yükselerek 2019’da 2.3 milyon ile yüzde 3’e yaklaştı. 1.10 milyon ile aslan hissesini Çin pazarı alırken, 590 bin ile Avrupa ikinci sırada geliyor. ABD ise 330 bin ile üçüncü sırada.
UEA’nın Haziran ayındaki raporuna nazaran global çapta elektrikli araç stoku 2010 yılında yalnızca 20 bin iken süratle artarak 2017’de 1.93 milyon, 2018’de 3.27 milyon ve 2019’da 4.79 milyon oldu.
UEA, Global elektrikli araba stoku, 2010-2019, UEA, Paris
Satış gelirlerini katlayan Tesla süratli büyüyor
Finansal performansa bakıldığında Tesla’nın satış geliri, Bloomberg’den edinilen sayılara nazaran 2014 ile 2018 yılları ortasında yüzde 570’lik şaşırtan bir artış yakalamış. Buna rağmen talebe yetişmekte zorlandığı görülüyor. Ar-Ge ve fabrika harcamalarından ötürü uzun mühlet kâra geçmeyen şirket, ikinci çeyrekte arka arda dördüncü defa kâr açıkladı. 2019 yılının tamamında geliri 24 milyar doların üzerinde gerçekleşti.
2010 ortasında 17 dolardan halka arz edilmesi sonrasında bu yıla kabaca 420 dolar düzeylerinde başlayan Tesla payları, pandemi kaynaklı panik satışının tesiriyle Mart ortasında 361 dolara kadar geriledi. Akabinde, mali ve nakdî dayanakların tesiriyle piyasalarda görülen yükseliş Tesla’yı Temmuz ortasında neredeyse 1,800 dolara taşıdı. Pay fiyatı, Cuma günü prestijiyle 1,450 dolara kadar çekilmiş durumda.
Şirketin piyasa kıymeti, pay piyasalarındaki son yükselişin dayanağıyla 270 milyar doları aşarak klâsik araba üreticilerinin tamamını geride bıraktı. Böylelikle, Tesla’nın piyasa pahası, geçen yıl 270 milyar dolar satış geliri elde eden otomotiv devi Toyota’nın 90 milyar dolar üzerine çıktı. Posawatz, Tesla’nın eserlerinin müşteriler ortasında coşkuya neden olduğunu söylemişti. Belirli ki yatırımcılar ortasında da epey büyük bir coşkuya neden oluyor.
Her ne kadar satışları global devlerle karşılaştırıldığında şimdi epeyce düşük olsa da üretim artışına dönük yatırımları ve sürat kesmeyen Ar-Ge harcamalarıyla Tesla, sonuç olarak araba bölümünü taraf vermeye devam ediyor. Klâsik üreticilerin uzun vadeli planlarını belirlerken elektrikli arabalara bu kadar tartı vermesi ve pazarın dönüşümünde Tesla’nın yadsınamaz katkısı, uzun yıllar boyunca anılacaktır.
Editör: F. Uğur Taçkınlar
Bloomberg HT
